عصب کشی دندان و درمان ریشه دندان

عصب کشی دندان

درمان ریشه (root canal) که به عصب کشی دندان شهرت دارد، در صورت بروز عفونت در مرکز دندان (پالپ) انجام میگیرد. علائم عفونت داخل دندان عبارتند از درد و تورم لثه، دندان درد هنگام غذا خوردن و باد کردن صورت. علیرغم نگرانی اغلب مردم، عصب کشی دندان بدون درد انجام میشود و عملی زمان بر است که در طی آن دندان شما نجات پیدا میکند. اگر درمان ریشه انجام نشود دندانتان را از دست میدهید. برای عصب کشی دندان از بی حسی موضعی استفاده میشود. پس از عصب کشی دندانپزشک به مدت چهار سال بر وضعیت دندان نظارت میکند تا مطمئن شود عفونت مجدد ایجاد نمیشود.

علائم عفونت پالپ دندان

علائم و نشانه های عفونت پالپ دندان و نیاز به عصب کشی دندان به صورت زیر است:

• درد و تورم لثه
• دندان درد
• درد در هنگام خوردن
• تورم صورت

این عفونت را با آنتی بیوتیک نمیتوان درمان کرد بنابراین توصیه میشود حتما برای تشخیص به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید.

دلایل انجام عصب کشی دندان چیست؟

مرکز دندان که به آن پالپ گفته میشود (شکل بالا) حاوی عصب و رگهای خونی است. در صورتی که لایه محافظ دندان (مینا) در اثر جراحت، عدم رعایت بهداشت مناسب و یا بروز مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، عفونت لثه و مشکلات مربوط به پرشدگی دندان آسیب ببیند عفونت یا التهاب به داخل دندان نفوذ کرده و به آن صدمه میزند.

هنگامی که پالپ دچار عفونت شود، آلودگی میتواند به مجرای ریشه گسترش یافته و درد شدیدی ایجاد کند. در صورتی که این وضعیت را درمان نکنید آبسه دندان (کیسه های پر شده با چرک) در داخل دندان یا در ساختار پیرامون آن بین لثه و دندان شکل میگیرد. این عفونت ممکن است عصبهای داخل دندان را نابود کند یا به استخوان فک گسترش پیدا کند. در چنین مواردی باید دندان کشیده شود و تا آخر عمر دچار نقص دندان شوید.

در درمان ریشه بافتهای آلوده برداشته میشوند. این شیوه درمانی موثرترین راه برای متوقف ساختن عفونت است. اگر چه عصبهای دندان در این روش تخلیه میشوند اما عملکرد دندان تحت تاثیر قرار نمیگیرد و وضعیت دندان شما از نظر کارایی و ظاهری کاملا طبیعی خواهد بود.

برای عصب کشی دندان به چه کسی مراجعه کنیم؟

اگر دندانتان نیاز به عصب کشی دارد میتوانید به دندانپزشک عمومی و یا دندانپزشک متخصص در درمان ریشه (اندودنتیست) مراجعه کنید. عصب کشی دندان جزء خدمات کلینیک دندانپزشکی تهران می باشد.

چرا عصب کشی دندان انجام میشود؟

پیش از درمان ریشه باید معاینه کامل از دهان شما صورت بگیرد. دندانپزشک عکس پرتوی ایکس از دهان شما میگیرد تا شدت عفونت را مشخص کرده و وضعیت ریشه ها را بررسی کند. گاهی عصب کشی تنها در یک جلسه انجام میشود اما در موارد پیچیده تر درمان طولانی تر میگردد.

مراحل عصب کشی دندان

ابتدا بی حسی موضعی به لثه تزریق میشود تا احساس درد در حین عمل نداشته باشید. دندانپزشک برای آماده کردن دندان آن را با استفاده از یک قطعه پلاستیکی به نام دَم (dam) از بقیه دندان جدا میکند. با این کار باکتریهای مضر نمیتوانند از دندان عفونی به بخشهای دیگر دهان دسترسی پیدا کنند.

سپس با استفاده از دریل دندانپزشکی سوراخی در دندان ایجاد میشود تا به مرکز دندان که دچار عفونت شده دسترسی ایجاد شود.
سپس با استفاده از مایع ضد عفونی کننده مخصوصی این ناحیه تمیز و ضد عفونی میشود.
برای پر کردن و مهر و موم کردن مجرای ریشه از ابزار دستی به نام فایل استفاده میشود (شکل زیر).

شکل- در تصویر بالا ابزار دستی که وارد دندان و مجرای ریشه شده است فایل و بخشهای سبز رنگ پلاستیکی که اطراف دندان (روی لثه) دیده میشوند دَم محافظ هستند.

از آنجایی که این عمل زمان بر است گاهی درمان به جلسه دوم کشیده میشود. در جلسه دوم ریشه دندان برای همیشه مهر و موم میشود تا باکتریها نتوانند به آن نفوذ کنند. در این شرایط از مواد پر کننده موقتی برای پر کردن فضای خالی داخل دندان استفاده میشود.
هنگامی که دندان به صورت دائمی و کامل پر و بسته شد، در صورتی که تاج دندانتان ضعیف باشد یا احتمال آسیب دیدگی آن در آینده وجود داشته باشد از روکش دندان برای محافظت بیشتر استفاده میشود.

شکل- مراحل عصب کشی (به ترتیب از چپ به راست: دندان سالم، دندان پوسیده، عصب کشی، دندان ترمیم شده)

پس از عصب کشی چه اتفاقی می افتد؟

1. توجه داشته باشید که بر خلاف تصور عموم عصب کشی دندان در حین درمان دردی ندارد اما پس از درمان ممکن است کمی درد داشته باشید که با داروهای مسکن بدون نسخه قابل کنترل است.
2. اندکی پس از درمان ممکن است احساس کنید دهانتان حساس شده به خصوص هنگام مسواک زدن. اما این وصعیت خیلی زود برطرف میشود.
3. برای اطمینان از موفقیت آمیز بودن درمان ریشه، طبق دستور پزشک در فواصل منظم عکس پرتوی ایکس از دندانتان گرفته میشود. در صورت بازگشت عفونت ممکن است نیاز به درمان دیگری داشته باشید. در صورتی که درمان مجدد موفقیت آمیز نباشد و هنوز عفونت باقی بماند ممکن است نیاز به اپیکواکتومی (قطع نوک ریشه) داشته باشید.
4. اگر عفونت مجدد اتفاق نیفتد و همه ارزیابی ها پس از چهار سال رضایت بخش باشد نشانگر این است که دیگر نیازی به تکرار درمان ریشه یا کشیدن دندان ندارید.
5. مراقبت از دندانی که عصب کشی دندان شده همانند سایر دندانهاست و نیاز به مراقبت ویژه ندارد.

عصب کشی دندان در دوران بارداری

آیا انجام عصب کشی دندان در بارداری لازم است؟

اغلب عصب کشی دندان یک درمان ضروری برای فرد است چرا که احتمالا فرد دچار دندان درد شدید یا عفونت شدید دندان شده است بنابراین بهتر است فورا عصب کشی (درمان ریشه) انجام شود حتی اگر فرد باردار باشد. دندان درد اگر برطرف نشود باعث تحمیل فشار زیاد بر فرد و تشکیل آبسه میشود که میتواند سلامت مادر و جنین در حال رشد را به خطر بیندازد.

نکاتی که برای عصب کشی دندان در بارداری باید در نظر گرفته شود

• در صورت امکان زمان عصب کشی دندان در سه ماهه دوم بارداری تنظیم میشود که معمولا ایمن ترین زمان برای درمانهای دندانپزشکی است. اگر امکان داشته باشد بیمار همین که متوجه شد باید عصب کشی دندان انجام دهد این موضوع را باید به اطلاع پزشک بارداری خود برساند و برای محافظت از بارداری مشاوره لازم را دریافت کند.
• عکس پرتوی ایکس در حین درمان گرفته میشود بنابراین استفاده از لباس محافظ اشعه ایکس برای محافظت از مادر و جنین الزامی است.
• از مصرف آنتی بیوتیک تتراسایکلین باید اجتناب شود چرا که این دارو بر رشد جنین تاثیر میگذارد.
• اگر این اقدامات احتیاطی در نظر گرفته شود عصب کشی دندان در دوران بارداری بی خطر خواهد بود.

برای مطالعه بیشتر به مقاله عصب کشی در دوران بارداری مراجعه کنید .

درمان عصب کشی چگونه انجام میشود

پیش از شروع درمان

برای تایید نیاز به عصب کشی (درمان ریشه) دندان ابتدا عکس پرتوی ایکس از دندان گرفته میشود و ممکن است آزمایش زنده بودن پالپ دندان (بخش مرکزی دندان که حاوی رگهای خونی و عصبهاست) نیز صورت بگیرد. در بیشتر آزمایشهای پالپ، محرک سرد روی دندان گذاشته میشود تا واکنش آن بررسی شود. دندانهای زیادی برای مقایسه واکنش مورد آزمایش قرار میگیرند.

در صورتی که آزمایش صورت گرفته، نیاز به عصب کشی را تایید کند ظرف یکی دو جلسه کار درمان انجام میشود. دندانپزشک بر اساس اندازه و طول مدت آبسه و فاکتورهای دیگر مشخص میکند آیا عصب کشی ظرف یک جلسه تمام میشود یا به دو جلسه نیاز دارد. اغلب بیماران میخواهند بدانند عصب کشی چقدر طول میکشد. معمولا هر جلسه حدود 90 دقیقه زمان میبرد. عصب کشی با استفاده از میکروسکپی انجام میشود که به دیوار متصل بوده و بر روی دهان بیمار آویزان است. با این بزرگنمایی دندانپزشک میتواند تمامی ساختار داخل دندان را به خوبی مشاهده و درمان کند.

پیش از شروع عصب کشی دندانپزشک ناحیه تحت درمان را با بی حسی (مانند لیدوکائین) بی حس میکند تا بیمار دردی احساس نکند. پس از بی حس شدن این ناحیه یک محافظ یا دَم پلاستیکی روی دهان قرار داده میشود (شکل بالا). این محافظ حاوی گیره فلزی است که ورق لاتکس را در پیرامون دندان نگه میدارد. علت استفاده از دم تمیز و ایزوله نگه داشتن دندان از بزاق و آلودگیهای دهان است.

شکل- تصویر شماتیک سمت چپ ساختار دندان در حین درمان و تصویر سمت راست پس از درمان و ترمیم را نشان میدهد.

در حین درمان

دندانپزشک سوراخی در روی تاج دندان ایجاد میکند تا از طریق آن به پالپ دسترسی داشته باشد و پالپ را از محفظه پالپ و مجرای ریشه خارج کند. سپس مجرای ریشه با هیپوکلریت سدیم یا محلول ضد عفونی کننده دیگر تمیز و پاکسازی میشود. سپس مجرای ریشه با مجموعه ای از ابزارهای مخصوصی به نام فایل (شکل زیر) که به ترتیب قطرشان افزایش می یابد، اطمینان حاصل میکند که تمامی ساختار آلوده از داخل دندان خارج شده و فضا برای پر کردن داخل دندان آماده است.

شکل- فایلهای دندانپزشکی که برای درمان ریشه دندان استفاده میشود.

در حین درمان ممکن است تعدادی عکس پرتوی ایکس گرفته شود تا از رسیدن فایلها به انتهای ریشه و تمیز شدن کامل تمامی مجرای ریشه اطمینان حاصل شود.
اگر درمان ریشه قرار است در دو جلسه تمام شود، دندانپزشک دارویی مانند هیدروکسید کلسیم در مجرای ریشه قرار میدهد تا باکتریهای انتهای ریشه را از بین ببرد و همچنین ممکن است برای کمک به مقابله با باکتریها، داروی آنتی بیوتیک تجویز نماید. پس از جلسه اول موقتا دندان با مواد پر کننده موقتی پر و بسته میشوند تا در این مدت آلوده نشوند و پس از حدود یک هفته (یا بیشتر) جلسه دوم درمان انجام میشود.
در صورتی که درمان دو جلسه ای باشد، در جلسه دوم دندانپزشک دوباره دندان را بی حس کرده و دم پلاستیکی را روی آن قرار میدهد و مواد پر کننده موقتی را از دندان خارج میکند.

برای پر کردن دائمی مجرای ریشه و مهر و موم کردن داخل دندان از مواد پلاستیکی مانندی به نام گاتا پرچا استفاده میشود و با خمیر مخصوصی پیرامون آن محکم بسته و مهر و موم میشود.
پس از اتمام درمان ریشه، احتمالا باید روکش (تاج مصنوعی) بر روی دندان قرار دهید تا از آن در مقابل شکستگی در آینده محافظت شود. گاهی ممکن است یک میله (پست) در یکی از مجراهای ریشه قرار داده شود تا لنگری برای پر کننده فراهم ساخته و ترمیم روی دندان پایدارتر شود (شکل زیر)

شکل- در تصویر بالا در مجرای سمت چپ ریشه دندان یک میله یا پست قرار داده شده است.

دندانپزشک ممکن است بلافاصله پس از درمان ریشه روکش روی دندان بگذارد یا مدتی صبر کند تا مطمئن شود دندان درد اتفاق نمی افتد و سپس دندان را روکش کند.